Antonomazja (z gr. anti = zamiast, onomazein = nazwy) – figura retoryczna będąca odmianą metonimii, przypominająca trochę peryfrazę. Polega na zastąpieniu nazwy własnej osoby lub przedmiotu inną nazwą – najczęściej epitetem. Może też działać odwrotnie - zastępować inną nazwę nazwą własną.
Przykłady z literatury
Zastosowania antonomazji mogą być naprawdę szerokie. Skrajnym tego przykładem jest chociażby zastępowanie danych określeń nazwiskami znanych twórców, w tym zwłaszcza poetów:
Nie być bokserem, być poetą,
mieć wyrok skazujący na ciężkie norwidy,
z braku muskulatury demonstrować światu
przyszłą lekturę szkolną – w najszczęśliwszym razie –
(Wisława Szymborska, Wieczór autorski)
Warto podać też kilka zupełnie "codziennych" przykładów:
Kiedy Jowisz Kapitoliński piasek gryźć będzie.
Ale, czyje ramię podejmie się czynu?
Kto powstanie na święty zamek na wieczne miasto?
(Zygmunt Krasiński, Irydion – o Rzymie)
Mały kapral...
Ach! Wówczas szedł naprzód, przed siebie, przed siebie!
Szedł po sławę, po chwałę, po znaczenie, po moc, po potęgę!...
(Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Koniec epopei Waterloo – o Napoleonie)