Eufemizm (gr. euphēmismós) – oględne, delikatne słowo (lub zwrot) zastępujące inne – drastyczniejsze, nieprzyzwoite lub zakazane przez lokalne tabu. Dobrze skonstruowany eufemizm wywołuje pozytywne skojarzenia i nie odbiega znaczeniowo daleko od słowa, które zastępuje. Przykładem może być tu kobieta lekkich obyczajów na określenie prostytutki lub tam, gdzie król piechotą chadza na określenie ubikacji.
Istnieje wiele motywacji do używania eufemizmów – najczęściej jest to oczywiście chęć "ocenzurowania" zbyt mocnej wypowiedzi, innymi słowy – osłabienie ładunku emocjonalnego danego wyrażenia. Zdarza się, że eufemizm służy ubarwieniu języka, może być też użyty jako zaskakujący żart. W XX wieku popularne stało się jego zastosowanie w totalitarnej propagandzie – Niemcy sromotne porażki II wojny nazywali skracaniem frontu lub planowanym manewrowaniem na nowe pozycje, polscy komuniści zaś upodobali sobie wyrażenia w rodzaju przerwa w pracy w odniesieniu do strajku lub awaria na określenie katastrofy budowlanej.
Zupełnym przeciwieństwem eufemizmu jest wulgaryzm.
Jak tworzyć eufemizmy?
- Przez dwuznaczności i aluzje, zwłaszcza na tle seksualnym, będącym w wielu kulturach tematem tabu.
- Przez metafory i abstrakcję (mieć poprzestawiane na strychu, wylewać za kołnierz, pikantny film).
- Przez zmiany fonetyczne (kurka, huk, urwał nać).
- Przez peryfrazę (zastąpienie wyrazu szeregiem innych, np. miejsce ostatniego spoczynku zamiast cmentarza, nie stroni od alkoholu zamiast nałogowo pije).
- Przez litoty (zaprzeczenia antonimów, np. niemądry zamiast głupi, niemłody zamiast stary)