Hyperbaton

Hyperbaton (łac. transgressio) – figura retoryczna polegająca na zastosowaniu nienaturalnego szyku zdania. Przestawione wyrazy zwracają na siebie uwagę, co zauważyli już antyczni mówcy.

Dla ułatwienia: hyperbaton to ulubiona figura retoryczna mistrza Yody z Gwiezdnych Wojen. Wypowiedzi typu: przywiązanie prowadzi do zazdrości; cieniem chciwości jest ono; pozbywać się wszystkiego ucz się, co boisz stracić się wymuszają uwagę słuchacza i podkreślają obcość mówiącego.

Hyperbaton posiada również inną, rzadziej stosowaną definicję, według której jest ekwiwalentem epifrazy.

Przykłady

Oto patrz - Frydryku!... to - Warszawa:
Pod rozpłomienioną gwiazdą
Dziwnie jaskrawa - -
- Patrz, organy u Fary; patrz! Twoje gniazdo -
Owdzie - patrycjalne domy stare,
Jak Pospolita-rzecz,
Bruki placów głuche i szare
I Zygmuntowy w chmurze miecz.

(C.K. Norwid, Fortepian Szopena)

Widzisz go! Nie dam ci! Moje! Czyje?
Gniazdko ci wiję, wiję, wiję!
Nie dasz mi? Takiś ty? Wstydź się, wstydź się!"
I wszystkie ptaki zaczęły bić się.

(Julian Tuwim, Ptasie Radio)

Alternatywne nazwy
Przekładnia
Przestawnia
Angielska nazwa
hyperbaton