Marinizm

Marinizm (w Hiszpanii nazywany gongoryzmem) – tendencja w poezji baroku, określana inaczej jako konceptyzm włosko-hiszpański. Polega na użyciu formalnej wirtuozerii, kunsztownych sformułowań i przedstawieniu niezwykłych wyobrażeń w celu zaskoczenia i zdumienia odbiorcy. Poeta gwałtownie przeskakuje pomiędzy wyrażanymi myślami i atakuje czytelnika nieoczekiwanymi asocjacjami i przeciwstawieniami.

Marinizm ma charakter manierystyczny. Zapoczątkował go włoski poeta, Giambattista Marino. Silne oddziaływanie marinizmu dotarło również do Polski i ma odzwierciedlenie w twórczości Jana Andrzeja Morsztyna.

Przykłady marinizmu

Spójrz, pchła: ten widok opór twój pokona -
To, czego pragnę, małe jest jak ona.
Ssała krew z mego, teraz z twego ciała;
Obie krwie nasze w sobie więc zmieszała
Wcale się wszakże nie obruszysz na to,
Nie nazwiesz grzechem, hańbą, czci utratą;
A jednak insekt, nim kto go rozgniecie
Krwią napęczniały, użył sobie przecie:
Więcej dokonał niż my na tym świecie.

(John Donne, Pchła, przełożył Stanisław Barańczak, cały wiersz stanowi tu marinistyczną metaforę)

Leżysz zabity i jam też zabity,
Ty – strzałą śmierci, ja – strzałą miłości,
Ty krwie, ja w sobie nie mam rumianości,
Ty jawne świece, ja mam płomień skryty.

(Jan Andrzej Morsztyn, Do trupa, niezwykłe i zaskakujące przeciwstawienie)

Alternatywne nazwy
gongoryzm
Angielska nazwa
marinism