Aliteracja (łac. alliteratio) – powtórzenie jednej lub więcej głosek na początku lub w akcentowanych pozycjach kolejnych wyrazów. Rodzaj instrumentalizacji głoskowej.
Funkcje aliteracji
- Instrumentacyjna, wydobywającą brzmienie mowy i intensyfikująca konkretne dźwięki (np. fragment z wiersza Do prostego człowieka Juliana Tuwima
mordować, grabić, truć i palić
uwypukla głoskę r i dodaje tym samym emocje). - Semantyczna, uwypuklająca związki znaczeniowe między wyrazami (np.
ziemio wonna winna i łunna
z wiersza Sen Józefa Ciechowicza). - Wierszotwórcza, organizująca budowę wersów poprzez systematyczne powtarzanie głosek w stałych miejscach.
Przykłady aliteracji
Mimo woli zgrzytając zębami ze złości wypędzony Bałabanowicz pobiegł do stajni, siadł na bryczkę i wkrótce Jan zażywając tabakę w ganku ujrzał go znowu w lipowej ulicy.
(Józef Ignacy Kraszewski, Całe życie biedna)
Ja, której kaprys korony
Królewskie deptał tą nóżką,
A czasem znowu, szalony,
Paziów przygarniał w me łóżko;
(Tadeusz Boy-Żeleński, Markiza)
Żółte żabki żałośliwie
żalą się żółwiowi, że
żółtodzioby żuraw z Żywca
zamiast żyta, żaby żre.