Aporia (z gr. powątpiewanie) – figura myśli polegająca na wyrażeniu w formie pytania wahań i wątpliwości. Zwrócona w stronę widowni przykuwa uwagę słuchaczy, poruszając ich w bardzo dramatyczny sposób. Aporia występuje często w postaci szeregu pytań, wypowiedzianych jedno za drugim.
Jak odróżnić aporię od zwykłego pytania? Być może pomocna okaże się informacja, że czasami nazywamy aporię "udawaną niemożliwością". Jest to pompatyczne i celowe przedstawienie rozterki, której nie da się rozwiązać.
Przykłady
Mocno zarysowaną aporię możemy spotkać w Biblii i źródłach antycznych:
Gdy przyszedł do świątyni i nauczał, przystąpili do Niego arcykapłani i starsi ludu z pytaniem: «Jakim prawem to czynisz? I kto Ci dał tę władzę?» Jezus im odpowiedział: «Ja też zadam wam jedno pytanie; jeśli odpowiecie Mi na nie, i Ja powiem wam, jakim prawem to czynię. Skąd pochodził chrzest Janowy: z nieba czy od ludzi?» Oni zastanawiali się między sobą: «Jeśli powiemy: "z nieba", to nam zarzuci: "Dlaczego więc nie uwierzyliście mu?" A jeśli powiemy: "od ludzi" - boimy się tłumu, bo wszyscy uważają Jana za proroka». Odpowiedzieli więc Jezusowi: «Nie wiemy». On również im odpowiedział: «Więc i Ja wam nie powiem, jakim prawem to czynię.
(Biblia Tysiąclecia, Mt 21,25, przykład tego, jak można użyć wątpliwości w argumentacji)
Powiedział też do uczniów: «Pewien bogaty człowiek miał rządcę, którego oskarżono przed nim, że trwoni jego majątek. Przywołał go do siebie i rzekł mu: "Cóż to słyszę o tobie? Zdaj sprawę z twego zarządu, bo już nie będziesz mógł być rządcą". Na to rządca rzekł sam do siebie: Co ja pocznę, skoro mój pan pozbawia mię zarządu? Kopać nie mogę, żebrać się wstydzę (...).»
(Biblia Tysiąclecia, Łk 16,3)
Na co powinienem narzekać w pierwszym rzędzie? Od czego powinienem zacząć, o, sędziowie? Jakiej pomocy powinienem szukać i u kogo? Czy mam błagać o ratunek nieśmiertelnych bogów lub lud Rzymu, czy też błagać o uczciwość Was, którzy macie najwyższą władzę?
(Cyceron, mowa w obronie Roscjusza, przekład własny)