Elipsa (z gr. élleipsis = pominięcie) – figura retoryczna polegająca na celowym pominięciu oczywistego wyrazu lub krótkiej frazy w wypowiedzi. Pominięcie to odbywa się bez utraty informacji, brakujące elementy można łatwo zrekonstruować.
Innymi słowy elipsa powoduje utratę spójności gramatycznej przy zachowaniu spójności semantycznej. Zdanie, w którym wyraźnie brakuje jednego z elementów nazywamy zdaniem eliptycznym.
Zadaniem elipsy jest imitacja mowy potocznej, przyspieszenie wypowiedzi i kondensacja treści.
Rodzaje elipsy
- Elipsa gramatyczna* – opuszczenie wyrazu podyktowane ekonomią językową.
- Elipsa retoryczna* – ominięcie części wypowiedzi w celu zwrócenia na nią uwagi.
Przykłady elipsy
Zetowi
chroboce w ścianie
czy
nie jak w starym sucharze?
(Miron Białoszewski, Zet)
— Pan baron w domu? — spytał.
— Pan baron leży chory i nikogo nie przyjmuje, bo teraz jest doktór.
(Bolesław Prus, Lalka, skrót myślowy od czy pan baron jest w domu?
)
Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary?
Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary?
(Jan Kochanowski, Pieśń "Czego chcesz od nas, Panie", ominięcie orzeczenia)
Przypisy
* Jerzy Ziomek, Retoryka opisowa, Wrocław 1990.