Powtórzenie

Powtórzenie (łac. repetitio) − zabieg stylistyczny polegający na wielokrotnym użyciu tego samego elementu językowego (wyrazu, zespołu wyrazów, wersów lub zwrotek).

Powtórzenie ma na celu:

  • uzyskanie rytmizacji (Szarpnęła wagony i ciągnie z mozołem, i kręci się, kręci się koło za kołem – Julian Tuwim, Lokomotywa),
  • podkreślenie znaczenia (Wierność korzeniom nie oznacza mechanicznego kopiowania wzorów z przeszłości. Wierność korzeniom jest twórcza, gotowa do pójścia w głąb otwarta na nowe wyzwania, wrażliwa na znaki czasu – Jan Paweł II),
  • zwiększenie ekspresji (Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił? – Psalm 22).

Rodzaje powtórzeń

Jeśli powtórzenie dotyczy elementów językowych posiadających konkretne znaczenie (zarówno wyrazów, jak i całych fraz), wówczas mamy do czynienia z powtórzeniami leksykalnymi:

  • anadiploza (rozpoczynaniu nowego zdania lub wersu jednym z ostatnich wyrazów zdania poprzedniego)
  • anafora (powtórzenie elementu na początku wersu)
  • diafora (powtórzenie słowa, ale w nieco innym znaczeniu)
  • epifora (powtórzenie elementu na końcu wersu)
  • konkatenacja (wiązanie poprzedniego zdania z następnym)
  • refren (powtarzająca się strofa)

Jeśli elementy nie posiadają samodzielnych znaczeń, wyróżnia się powtórzenia brzmieniowe:

  • aliteracja (powtórzenie grupy głosek na początku kolejnych wyrazów)
  • instrumentacja głoskowa (powtarzalność brzmienia głosek)
  • rym (powtarzanie zespołów głosek w wierszu)
  • rytm (powtarzanie jednostek rytmicznych w wierszu)
  • strofa (powtarzający się w wierszu kilkuwersowy układ rytmiczny)

Podobieństwo treściowe lub kompozycyjne elementów w utworze literackim nazywamy paralelizmem.

Przykłady powtórzeń

A co? krzyknął Asesor kręcąc strzelby rurą,
A co? fuzyjka moja? górą nasi, górą!
A co? fuzyjka moja? niewielka ptaszyna,
A jak się popisała? to jej nie nowina,
Nie puści ona na wiatr żadnego ładunku,
Od książęcia Sanguszki mam ją w podarunku.

(Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, mamy tu zarówno rymy, jak i powtórzenie większej frazy)

Spostrzegłem we włosów chmurze...
Bladość twarzy i coś błyska!...
Może to blask w pereł sznurze?
Może światło brylanta? albo kornaliny?
Może rozgrzane słońcem topazu ogniska?
Może to łzy? - ty płaczesz? - to nie z mojej winy!...
Mój aniele! mój aniele!

(Juliusz Słowacki, Kordian)

Angielska nazwa
repetition