Przestawnia

Przestawnia (z gr. anastrophē = odwrócić) – figura retoryczna polegająca na zaburzeniu kolejności powiązanych ze sobą wyrazów lub nawet na wstawieniu do wypowiedzi innego wyrazu, łamiącego normy składniowe.

Definicja przestawni łudząco przypomina hyperbaton, i często traktuje się te dwie nazwy jako synonimy. Warto jednak nadmienić, że niektóre źródła uważają przestawnię jako figurę nakierowaną szczególnie na zwiększenie patosu i ważności wypowiadanych słów. Kolejną różnicą jest fakt, że zabieg inwersji w przeciwieństwie do bardziej ogólnego hyperbatonu dotyczy wyłącznie wyrazów silnie ze sobą powiązanych.

Przestawnia znajduje dość powszechne zastosowanie w cytowaniu wypowiedzi arystokratów i władców, używających "podniosłego" języka.

Przykłady

   — Kłamiesz — zawołał Gilbert — a właściwie usiłujesz skłamać! Gdzie jest szkatułka? Chcę wiedzieć! Mów!
   — Jest u mnie, w Wersalu — odrzekła hrabina zalewając się łzami i dygocąc na całym ciele. — Jest u mnie, gdzie o godzinie jedenastej w nocy ma czekać na mnie Pas–de–Loup. Tak umówiliśmy się.

(Aleksander Dumas, Anioł Pitou, rozmowa arystokratów)

Alternatywne nazwy
przestawka
przekładnia
szyk przestawny
inwersja
Angielska nazwa
anastrophe