Dysjunkcja (łac. disiunctio) – figura retoryczna będąca odmianą zeugmy. Najstarszy łaciński podręcznik retoryki, Rhetorica ad Herennium, nazywa dysjunkcją przypadek, w którym jednemu podmiotowi przypisana jest seria orzeczeń (podaje też przykład: lud Rzymu zniszczył Numancję, zburzył Kartaginę, zdemolował Korynt i obalił Fregellae
).
Przykłady dysjunkcji
Lecz pod wieczór wstał wiatr, rozwiał mgły, oczyścił niebo i odsłonił zorze. Śniegi uczyniły się modre, a później fioletowe. Nie było mrozu, ale noc zapowiadała się pogodna. Z murów zeszli znów ludzie, prócz straży, kruki i wrony odleciały od szubienicy ku lasom. Wreszcie poczerniało niebo i cisza nastała zupełna.
(Henryk Sienkiewicz, Krzyżacy, podmiotowi wiatr przyporządkowane są trzy orzeczenia)
— Panie Ignacy, to ja!...
Rzecki ocknął się, podniósł głowę, brwi i oczy w górę i zobaczył Mraczewskiego...
— Hę?... - spytał pan Ignacy przypatrując się młodemu elegantowi, który opalił się, zmężniał, a nade wszystko utył.
(Bolesław Prus, Lalka, podmiotem jest tu Rzecki)